-
1 πῦρ
πῦρ, τό, gen. πυρός, im plur. nach der 2 Declination, τὰ πυρά, τοῖς πυροῖς, das Feuer; πυρὶ φλεγέϑοντι, Il. 21, 358; ἀΐδηλον, ἀκάματον, ϑεσπιδαές, δήϊον u. ä. (s. diese Wörter); πῠρ μέγα καιόντων, anzünden, 8, 521; auch πῠρ δὲ Μενοιτιάδης δαῖεν μέγα, 9, 211, u. öfter; u. pass., ἐπεὶ κατὰ πῠρ ἐκάη, da das Feuer niedergebrannt war, 9, 212; bes. das Feuer des Scheiterhaufens, dah. die Leichenbestattung, ἵνα πυρὸς λελάχωσι ϑανόντα, 15, 350. 22, 342 u. öfter, daß sie den Todten theilhaftig machen des Feuers, ihn bestatten; vgl. διδόναι τινὰ πυρί, Her. 1, 86; auch das Opferfeuer, oft bei Hom.; ἐν πυρὶ γενέσϑαι, in Feuer aufgehen, d. i. zu Rauch werden, zu nichte werden, Iliad. 2, 340; πυρά, die Wachtfeuer, 8, 509. 554. 9, 77. 10, 12; πῠρ πνέειν, Feuer schnauben, Pind. Ol. 7, 71 u. A.; vom Blitz, κεραυνὸν ἀενάου πυρός, Pind. P. 1, 6; Tragg. oft: ἐπ' ἐσχάρᾳ πυρός, Aesch. Eum. 108; u. plur. vom Opferfeuer, ἐν πυροῖσι κνισσωτοῖς, Ch. 478; πῠρ ἀνάψουσιν ϑεοῖς, Eur. Or. 1137; von Fackeln, εὔϊόν τε πῠρ, Soph. Ant. 953; vom Blitz, παλτῷ ῥίπτει πυρί, 131; τὸ πῠρ ἐγρήγορεν, Ar. Lys. 306; διὰ τοῠ πυρὸς βαδί. ζειν, 133; – das Feuer als Element, ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μίξαντες, Plat. Prot. 320 d, vgl. Legg. X, 889 b; etwas Sprichwörtliches haben die Verbindungen βασανίζοντες πολὺ μᾶλλον ἢ χρυσὸν ἐν πυρί, Rep. III, 413 e; φεύγων ἂν καπνὸν δουλείας εἰς πῠρ δεσποτείας ἂν ἐμπεπτωκὼς εἴη, II, 379 c, εἰς πῠρ ξαίνειν, Legg. VI, 780 c; τὰ πυρά, Wachtfeuer, Xen. Hell. 1, 6, 20 u. sonst; διὰ πυρὸς ἰέναι, durchs Feuer laufen, sich freiwillig in die größte Gefahr begeben, Mem. 1, 3, 9, vgl. Conv. 4, 16; πῠρ ἐμβάλλειν, Pol. 5, 8, 9, der auch vrbdt ἐλϑὼν εἰς τὰς πράξεις ὥςπερ εἰς πῠρ, 33, 9, 3, u. wie ἡ ἐκ πυρὸς βάσανος, 22, 3, 7, auch τὴν ἐκ πυρὸς παρέχεσϑαι χάριν, 40, 8, 6, welche die Feuerprobe bestanden hat; vgl. noch Dem. ἀξιοπιστότερος τοῠ κατὰ τῶν παίδων ὀμνύντος καὶ διὰ τοῠ πυρός, 54, 40. – Auch = Fieberhitze, πυρετός, Hippocr. – Uebtr., Feuer, Heftigkeit, Leidenschaftlichkeit, Sp. bes. von der Liebe, ἀρσενικόν Callim. 9 (V, 6). – [Υ ist in allen zweisylbigen Casus kurz, u. so in allen Ableitungen u. Zusammensetzungen.] – Vgl. πύϊρ.
-
2 πῦρ
πῦρ (once [full] πύυρ [?πῦρX [pron. full] ¯ ?πῦρX] by 'distraction', Simon.59 codd. Hdn.Gr. (Rh.Mus.35.101, 38.378)), τό, gen. πῠρός; not used in pl.,A v. πυρά, τά:— fire, π. καίειν or δαίειν to kindle fire, Il.8.521, Od.7.7, etc.; π. ἀνακαίειν, ἅπτειν, ἐξάπτειν, αἴθειν, ἐναύειν, v. sub vocc.; π. ποιεῖν, ποιήσασθαι, Anaxipp.1.12, X.An.5.2.27;οἴσετε π. Il.15.718
;π. προσέφερον X.An.5.2.14
; π. ἐμβαλεῖν νηυσί, κλισίῃσι, Il.15.597, Od.8.501 (tm.); π. φυσητέον, ῥιπίζειν, Ar.Lys. 293, Plu.Flam.21; as exclam., ".b π. τεχνικόν, v. τεχνικός.2 funeral-fire (cf. πυρά), ὄφρα πυρός με.. λελάχωσι θανόντα Il.7.79
, 22.342, cf. 15.350, 23.76; ζῶντα διδόναι τινὰ πυρί burn one alive, Hdt.1.86.3 sacrificial fire,ἐν πυρὶ βάλλε θυηλάς Il.9.220
, cf. Od.3.341, 446;κατὰ τοῦ π. σπένδειν Pl.Criti. 120a
;διὰ τοῦ π. ὀμνύναι D.54.40
.4 hearthfire,πυρὸς ἐσχάραι Il.10.418
, cf. Od.5.59; ;πυρὶ δέχεσθαί τινα E.Or.47
; τὸ π. τὸ ἀθάνατον the fire of Vesta, Plu.Num.9, etc.; deified,Πῦρ ἀθάνατον SIG826 ii 14
(Delph., ii B.C.).5 lightning,κεραυνὸς ἀενάου πυρός Pi.P.1.6
;πῦρ πνέοντος κεραυνοῦ Id.Fr. 146
;πυρὸς ἀμφήκης βόστρυχος A.Pr. 1044
(anap.);πυρὶ καὶ στεροπαῖς S.OT 470
(anap.);παλτῷ ῥιπτεῖ πυρί Id.Ant. 131
(anap.);θείῳ πυρὶ παμφαής Id.Ph. 728
(lyr.).b fire, light, or heat of the sun, θερινὸν π., opp. χειμών, Pi.P.3.50, cf. Pl.Lg. 865b; of the stars,π. πνείοντα ἄστρα S.Ant. 1146
(lyr.); summer solstice, Alcm.79, Paul.Al.A.3.6 flame of torches, S.Ant. 964 (lyr.), etc.; π. εὐάγγελον, ἄγγαρον, πομπόν, of the beacon fire, A. Ag.21, 282, 299.7 fever heat, violent fever, πῦρ ἔλαβέν [ τινα] Hp. Epid.1.26.ή, al.;ὁ δ' ἔχων θέρμαν καὶ π. ἧκεν Ar.Fr. 690
;τεταρταίῳ πυρί Call.Aet.3.1.17
;π. ἄγριον Hp.Epid.7.20
(of erysipelas acc. to Gal.19.134).II phrases, ἐν πυρὶ γενέσθαι to be consumed, come to nothing, Il.2.340; φεύγων καπνὸν εἰς πῦρ δεσποτείας ἐμπεπτωκώς 'out of the frying pan into the fire, Pl.R. 569b, cf. Prov. ap. Simp.in Epict. p.72 D.; ; πῦρ ἐπὶ πῦρ ἐγχεῖν, ἄγειν, φέρειν, ἐπεισφέρειν, Cratin.18, Ar.Fr. 453, Arist.Pr. 880a21, Plu.2.61a; εἰς π. ξαίνειν 'plough the sands', Pl.Lg. 780c; , cf. Plb.21.20.7: as a type of things irresistible or terrible,ἀντίος εἶμι, καὶ εἰ πυρὶ χεῖρας ἔοικε Il.20.371
; , al.;Ἕκτωρ πυρὸς αἰνὸν ἔχει μένος 17.565
, cf. 6.182; soτὸ πεπρωμένον οὐ π. σχήσει Pi.Fr. 232
; ;οὐδὲν θηρίον γυναικὸς ἀμαχώτερον, οὐδὲ π. Ar.Lys. 1015
;ἀναρχία κρείσσων πυρός E.Hec. 608
;ἐχίδνης καὶ πυρὸς περαιτέρω Id.Andr. 271
; so διὰ πυρὸς ἰέναι (as we say) to go through fire and water, dash through any danger, X.Smp.4.16, cf. Oec.21.7, Ar.Lys. 133; but διὰ πυρὸς ἦλθε ἑτέρῳ λέχεϊ she raged furiously against the other partner of the bed, E.Andr. 487 (lyr.);διὰ πυρὸς ἔμολον ματρί Id.El. 1183
(lyr.);σωθήσεται οὕτω δὲ ὡς διὰ πυρός 1 Ep.Cor.3.15
;εἰς π. ἅλλεσθαι X.Mem. 1.3.9
;κἂν εἰς π. ἐμβαῖεν Lib.Ep.314.3
;π. διέρπειν S.Ant. 265
; of persons,ὦ π. σύ.. Id.Ph. 927
; of Hannibal, Plu.Flam.21: metaph. of anxious hope,θάλπει τῷδ' ἀνηκέστῳ πυρί S.El. 888
; of love,ἀρσενικῷ θέρεται π. Call.Epigr.27.5
, cf. 45.2. (Cf. Arm. hur, OE. fyr 'fire', etc.) -
3 πυρ
πῠρός τό (pl.: πυρά, dat. πυροῖς - поэт. πυροῖσι)1) (тж. π. φλογός NT.) огонь, пламяνηυσὴ π. ἐμβάλλειν Hom. — поджигать (досл. метать огонь в) суда;
π. πνεῖν Soph. — извергать пламя;ἐν πυρὴ γενοίατο! Hom. — пусть погибнут в огне!;φλὸξ πυρὸς βάτου NT. — горящий терновый куст;ἄνθρακες:πυρός NT. — горящие уголья;ὀφθαλμώ οἱ πυρὴ λάμπετον Hom. — глаза его горят огнем;φεύγοντα καπνὸν εἰς π. ἐμπίπτειν погов. Plat. — избегая дыма, попасть в огонь (ср. из огня да в полымя);π. ἐπὴ π. ἄγειν погов. Plat. — добавлять огонь к огню (ср. подливать масла в огонь);μετά τινος διὰ πυρὸς βαδίζειν погов. Arph. — разделять с кем-л. любые опасности;εἰς π. ξαίνειν погов. Plat. — чесать (шерсть) в огонь (ср. толочь воду в ступе)2) погребальный костер(ἐνὴ πυρὴ θέμεναί τινα Hom.)
3) жертвенный огонь(θυηλὰς ἐν πυρὴ βάλλειν Hom.)
4) небесный огонь, молния(π. καὴ στεροπαί Soph.)
5) перен. жар, пыл, страсть(θάλπειν τῷ ἀνηκέστῳ πυρί Soph.)
6) (= τὸ θερμόν) температура пламени(ἕτερον τὸ χρυσοχοϊκὸν π. ἀποτελεῖ καὴ τὸ μαγειρικόν Arst.)
-
4 ξαίνω
ξαίνω (ΞΑΏ, ξέω), kratzen, kämmen, bes. die Wolle krempeln, um sie dann zu spinnen, ἔρια ξαίνειν, Od. 22, 423 u. Sp., ohne ἔρια Soph. frg. 497; Ar. Lys. 536; Plat. Polit. 308 d καϑάπερ ὑφαντικὴ τοῖς τε ξαίνουσι καὶ τοῖς τἆλλα προπαρασκευάζουσιν ὅσα πρὸς τὴν πλέξιν αὐτῆς; Luc. Fugit. 12 sagt ἔρια ξαίνειν ὡς εὐεργὰ εἴη ταῖς γυναιξί. – Man sagte auch ξαίνειν τῶν ἐρίων, Poll. 7, 30 aus Ar.; auch = spinnen u. weben, τὸν πέπλον, Ar. Av. 827 Eccl. 89; Arist. pol. 5, 10. – Uebtr., schlagen, prügeln, durchwalken, περιῤῥήξας τὸν χιτωνίσκον ὁ οἰκέτης ξαίνει κατὰ τοῦ νώτου πολλάς, Dem. 19, 197; Sp., ῥάβδοις ἔξαινον τὰ σώματα, Plut. Popl. 6; vgl. D. Hal. 3, 30. 7, 69; auch vom Anschlagen des Meeres an das Gestade, die Küsten peitschen (vgl. ἁλίξαντος); Antp. Sid. 104 (VII, 464) sagt sogar ξαίνουσα παρειὰς δάκρυσιν; auch ἡνίκ' ἀν ξανϑῇ στά- χυς, Aesch. fig. 300, – Sprichwörtlich war εἰς πῦρ ξαίνειν, Plat. Legg. VI, 780 c Aristid.
-
5 ξαίνω
A : [tense] aor.ἔξηνα E.Or.12
:—[voice] Pass., [tense] aor. ἐξάνθην (v. infr.): [tense] pf. ἔξασμαι ([etym.] κατ-) Hp.Ulc.24, ([etym.] ἀν-) Gal. ap. Orib. 51.57.3,ἔξαμμαι Thphr.CP3.23.2
, Gp.3.1.7, ([etym.] κατ-) D.S.17.71 :— scratch, comb, esp. of wool, card,εἴριά τε ξαίνειν Od.22.423
; στέμματα ξ., of Fate, E.l.c.: abs., dress wool, Trag.Adesp.9, Ar.Lys. 536, Ec.89,92, Pl.Sph. 226b, etc.: c. gen. partit.,τῶν ἐρίων ξ. Ar.Fr. 717
, Crates Theb.3: metaph.,ξ. εὔνοιαν εἰς καλαθίσκον Ar.Lys. 579
; ξ. εἰς πῦρ, prov. of labour in vain, Pl.Lg. 780c.2 of cloth, full, dress it,ξ. τὸν πέπλον Ar.Av.
l.c.II metaph., thresh, ἡνίκ' ἂν ξανθῇ στάχυς dub. in A.Fr.304.7 (leg. ἡνίκ' ἐξανθῇ); fret, mangle, of waves,ξανθὲν ὑπὸ σπιλάδι AP6.223
(Antip.), cf. 23 ; ὕδωρ ξαινόμενον fretted into foam, A.R.4.1266 ; of bodies, mangle, lacerate,ξαινόμενος περὶ τῇ γῇ D.H.3.30
; esp. of flogging, ξ. τὸ σῶμα μάστιξι ibid. ;ῥάβδοις ἔξαινον τὰ σώματα Plu.Publ.6
, cf.Ach.Tat.6.20 ([voice] Pass.): c. acc. cogn., ξ. κατὰ τοῦ νώτου πολλὰς (sc. πληγάς) D.19.197 ;μελεϊστὶ ξ. Philostr.Her.19.18
; alsoξαίνουσα παρειὰς δάκρυσιν AP7.464
(Antip.) ; of the throat, in [voice] Pass., to be irritated, sore, Antyll. ap. Orib.10.34.8 ; of the mind, fret, worry,ξαίνεσθαι τὴν ψυχὴν φροντίδι J.AJ1.1.4
.
См. также в других словарях:
πυρ — Bλ. λ. φωτιά. * * * το / πῡρ, πληθ. πυρά, ΝΜΑ, και πύυρ και ποιητ. τ. πύϊρ Α 1. ταυτόχρονη παραγωγή θερμότητας και φλόγας, η οποία προέρχεται από την καύση ορισμένων σωμάτων, φωτιά 2. φρ. «Πυρ άγιον» το άσβεστο πυρ στο θυσιαστήριο τών… … Dictionary of Greek
ξαίνω — (ΑΜ ξαίνω) (σχετικά με έριο ή λινάρι) χτενίζω για να τό καταστήσω κατάλληλο για κλώσιμο, λαναρίζω («εἴριά τε ξαίνειν καὶ δουλοσύνην ἀνέχεσθαι», Ομ. Οδ.) νεοελλ. παροιμ. α) «ξαίνει, ξαίνει η παπαδιά, κι ο παπάς ξεβράκωτος» λέγεται για εκείνους που … Dictionary of Greek